Ko te wāhi ki a mātou

Ka mahi tahi a Tāmata Hauhā hei rangapū ki ngā kaipupuri whenua ki te huri i ō rātou whenua whetengi, whenua hāhā hoki hei whenua huamoni.  Ka tutuki i tēnei mā te whakatō ngahere me te whiwhi i ngā whakahokinga mai i te Kaupapa Hoko Puha (ETS), mā te whakatū rānei i ngā pāmu kōmaru e iti ake ai ngā puha, me te pūngao whakahou.

Ko ngā whenua huamoni i te ETS e taea ana te whānau me te hapori te tautoko ki te whiwhi mahi, oranganui hoki me te mahi taituarā ki te whakawhanake i ētehi atu wāhanga o ō whenua, pērā i te ahuone, tiaki pī, hauropi tupu/kararehe, putiputi me te rongoā Māori.

He whenua hāhā ngā whenua Māori, ā, ko te nuinga kāore i tino pīrangitia e te iwi koroniara.  He wā i whakaarotia he whenua whetengi, engari nā te ETS i huri ai hei rawa e tino pīrangi ana; nā te whakahaere mō te waro o te motu nei i whakaōrite tōna painga, ā, he āheinga hoki ki te whakatupu kapewhiti mō ō rawa nui kē atu me te whānau.

Mā te whakatupu ngahere ki runga i tēnei whenua – ki ngā rākau tāwāhi, kātahi ki ngā rākau taketake – ka hurihia hei rawa mō te kaipupuri whenua.  Māu e whakarite te whenua, mā Tāmata Hauhā e whakarite te pūtea, e pīkau hoki ngā tūraru ahumoni.

Ka uru atu ki te ETS, ka whakawhiwhia e koe e te kaipupuri whenua te 50% o ngā huamoni mō ngā tau 16-20, ā, i muri i tērā ka whiwhi i te 100% o ngā huamoni.  I tēnei wā, ka oti te whakaaetanga, ā, ka hoki atu te mahi whakahaere o te ngahere ki te whānau, ki te kaipupuri whenua.  Hei āwhina, e taea ana e mātou te rangapū atu ki te tiaki, ki te tautoko tonu i ngā kaipupuri whenua kia tiakina te ngāherehere mō te wā roa.  E pīrangi ana mātou ki te atawhai i a koe, i te kaitiaki ki te kōkiri i ngā kaupapa wā roa; e āhei ana koe ki te tuku iho i te whenua e taurikura ana ki ngā reanga whakaheke.

Hei whakarāpopoto, kāore koe e tuku moni, engari ka whakawhiwhia e koe ki ngā whakahokinga 50% – kātahi rā te whakahokinga i ērā o te whakahaere hipi, kau hoki ki runga i ngā whenua hāhā.

Ko te whakatō ngahere me te whakamahi i te waro mā te ETS he whakamahinga whenua hāhā pai ake i te mahi rīhi me te mātaki.